Câu chuyện trên đang xảy ra tại Trung tâm Y tế dự phòng (YTDP) TP.HCM.Vào các ngày 5, 6 và 7-1-2009, Trung tâm YTDP TP đăng báo mời thầu “mua bán hóa chất diệt muỗi sốt xuất huyết”. Hóa chất được gọi thầu là Deltamethrin (có hàm lượng trên hoặc bằng 1%w/v, quy cách 1 lít/chai). Thời điểm đóng thầu và hồ sơ dự thầu được mở cùng lúc là 8g30 ngày 15-1.Đã có sáu công ty nhận hồ sơ mời thầu, tuy nhiên chỉ có bốn công ty tham dự thầu. Sau khi xem xét tính pháp lý của các hồ sơ dự thầu, tổ xét thầu đã loại hai công ty. Hai công ty còn lại được chuyển sang đánh giá về mặt kỹ thuật là Công ty TNHH thiết bị y tế Phương Đông (gọi tắt là Công ty Phương Đông) và Công ty cổ phần thiết bị y tế Medinsco (gọi tắt là Công ty Medinsco).

Theo hồ sơ dự thầu, Công ty Phương Đông sẽ cung cấp hóa chất Delta UK 2,5EW (Deltamethrin 2,5% w/v) có nơi sản xuất là Công ty Hand Associates Ltd (Anh). Còn Công ty Medinsco cung cấp hóa chất K-Othrine 2EW (Deltamethrin 2% w/v) có nơi sản xuất là Công ty Bayer (Thái Lan).Giá rẻ, muỗi chết ítXét về giá, hóa chất Delta UK 2,5EW có giá dự thầu là 448.000đ/lít (đã quy đổi hàm lượng Deltamethrin từ 2,5% về 2% để có cùng mặt bằng nhằm so sánh giá, nếu không quy đổi giá chào thầu là 560.000đ/lít), còn hóa chất K-Othrine 2EW có giá dự thầu là 460.000đ/lít. Do giá chào thầu của hóa chất K-Othrine 2EW cao hơn 12.000đ/lít so với hóa chất Delta UK 2,5EW nên đa số thành viên tổ xét thầu đề nghị cho hóa chất Delta UK 2,5EW trúng thầu.Theo quy định đấu thầu, đúng ra từ ngày 15-4 giám đốc Trung tâm YTDP TP đã phải có quyết định phê duyệt kết quả đấu thầu và có thông báo đến các công ty tham gia dự thầu, nhưng đến 12g ngày 16-6 trung tâm này vẫn chưa ra quyết định. Lý do như sau:Trung tâm YTDP TP đã gửi 1 lít hóa chất Delta UK 2,5EW (mẫu của Công ty Phương Đông gửi khi tham gia dự thầu, có ngày sản xuất là 1-2009, hạn sử dụng đến 1-2012) đến Viện Pasteur TP.HCM yêu cầu đánh giá hiệu lực sinh học diệt muỗi Aedes aegypti (còn gọi là muỗi vằn, gây bệnh sốt xuất huyết) của hóa chất này khi pha loãng với nước.Kết quả thực nghiệm: trong điều kiện không khí trung bình 26,4OC, tốc độ gió trung bình 0 km/giờ, tỉ lệ muỗi chết sau 24 giờ là 10% ở khoảng cách tính từ đường phun 5m, 11,25% ở khoảng cách 10m, 8,75% ở khoảng cách 20m và 30m, 3,75% ở khoảng cách 40m. Viện Pasteur TP kết luận hiệu lực của hóa chất Delta UK 2,5EW có tác dụng diệt muỗi kém (theo tiêu chuẩn của Bộ Y tế, một hóa chất diệt muỗi được đánh giá có hiệu lực tốt khi tỉ lệ muỗi chết sau khi phun thuốc đạt trên 90% - PV). Viện Pasteur đã đề nghị làm thêm các thử nghiệm với nồng độ hóa chất cao hơn.Hợp đồng ký trước quyết địnhTừ kết quả thực nghiệm này, trong nội bộ Trung tâm YTDP TP có những ý kiến cho rằng nếu phải nâng nồng độ hóa chất cao hơn mới có thể diệt được muỗi thì giá thành hóa chất Delta UK 2,5EW sẽ đắt hơn hóa chất K-Othrine 2EW. Vì vậy, việc chọn hóa chất Delta UK 2,5EW trúng thầu là chưa hợp lý.Dù có những ý kiến không đồng tình về việc chọn hóa chất Delta UK 2,5EW trúng thầu và giám đốc Trung tâm YTDP TP chưa ký quyết định phê duyệt kết quả đấu thầu, nhưng ngày 12-6 giám đốc Công ty Phương Đông đã có văn bản gửi Trung tâm YTDP TP đề nghị bố trí địa điểm giao hóa chất. Theo điều tra của Tuổi Trẻ, ông Lê Thanh Hải - giám đốc Trung tâm YTDP TP - đã ký hợp đồng cung ứng 3.680 lít hóa chất diệt muỗi trị giá hơn 2,06 tỉ đồng với Công ty Phương Đông. Bản hợp đồng này không có số, không có ngày tháng ký kết và căn cứ quyết định phê duyệt kết quả đấu thầu số... không có! Sáng 17-6, Công ty Phương Đông đã giao toàn bộ số hóa chất Delta UK 2,5EW đã ký trong hợp đồng cho Trung tâm YTDP TP.Không ai lý giải đượcTrưa 16-6, PV Tuổi Trẻ đã trực tiếp gặp ông Lê Thanh Hải và ông Nguyễn Đắc Thọ - phó giám đốc Trung tâm YTDP TP.Khi chúng tôi hỏi vì sao chưa có quyết định phê duyệt mà ông Hải đã ký hợp đồng mua bán hóa chất với Công ty Phương Đông thì ông Hải cho rằng: “Về nguyên tắc thì bên đó trúng thầu rồi nhưng về kỹ thuật thì chúng tôi còn đang chờ ý kiến bên kỹ thuật. Người phụ trách kỹ thuật chuyên môn là anh Thọ”.Về việc thử nghiệm hóa chất Delta UK 2,5EW cho kết quả diệt muỗi thấp nhưng trung tâm vẫn ký hợp đồng, ông Hải nói: “Hóa chất này đã được Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương mua rồi. Chúng tôi cũng đã thử nồng độ hóa chất rồi và kết quả là đạt 2,53%. Tuy nhiên, hợp đồng của chúng tôi còn có những ràng buộc là sẽ thử nghiệm nữa. Thật sự về mặt hồ sơ thì họ quá đạt. Còn việc thực nghiệm là do mình nghĩ ra thôi. Tôi nghĩ vấn đề này không có gì đâu. Câu chuyện này rất là chuẩn mực rồi. Còn bộ phận kỹ thuật chưa ký là do anh Thọ cảnh giác thôi”.Ông Thọ khẳng định: “Chỉ có dích dắc là kết quả thử nghiệm của Viện Pasteur làm chúng tôi suy nghĩ hoài. Câu chuyện này không ai lý giải được vì thử nghiệm hoạt chất đúng là nó, nồng độ cũng đúng là 2,5% và muỗi ở TP cũng chưa kháng Deltamethrin. Còn chuyện phun muỗi chết hay không chết lại là câu chuyện khác nữa. Chứ không phải là nó không chết thì không mua”!